Öz
Özet
Giriş. Sinonazal bölge insanlarda anatomik varyasyonların sık görüldüğü bölgelerden birisidir. Son yıllarda, paranazal sinüs cerrahisindeki gelişmeler, bu bölge anatomisinin ve mevcut patolojilerin ayrıntılı bir şekilde incelenmesine duyulan gereksinimi de artırmıştır. Bilgisayarlı tomografi paranazal sinüslerin anatomisi ve patolojisini en yüksek düzeyde gösteren inceleme yöntemidir. Yöntem. Bu çalışmada sinonazal şikayetlerle Cumhuriyet Üniversitesi Hastanesi Kulak Burun Boğaz kliniğine Ocak 1999-Ocak 2009 tarihleri arasında başvuran 1008 olgunun koronal kesit bilgisayarlı tomografileri retrospektif olarak incelenerek anatomik varyasyonların görülme sıklığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bulgular. Çalışmaya katılan 1008 olgunun bilgisayarlı tomografileri incelendiğinde 645 (%64) olguda mukozal değişiklik tespit edilirken (Grup 1), 363 (%36) olguda herhangi bir mukozal değişiklik tespit edilmedi (Grup 2). Çalışmadaki olguların tümü anatomik varyasyonlar açısından değerlendirildiğinde grup 1 ve grup 2'deki olgular arasında; pterigoid proçes pnömotizasyonu, anterior klinoid pnömotizasyonu ve septum pnömotizasyonu açısından istatistiksel olarak bir fark bulunmazken (p>0,05), bunların dışında kalan anatomik varyasyonlar açısından ise iki grup arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık tespit edildi (p<0,05). Varyasyon pozitif olan 809 olgunun 548'inde (%67,7) sinüzit tespit edilirken; 261(%32,3) olguda ise sinüzit tespit edilemedi. Sonuç. Paranazal sinüslerde görülen anatomik varyasyonların prevelansı hakkında literatürde kesin sonuçlar bulunmamaktadır. Geniş bir seri üzerinde yapılmış olan bu retrospektif çalışmada elde edilen sonuçlardaki farklılıkların genetik, cinsiyet ve ırksal farklılıkların yanı sıra değerlendirmemizin sadece koronal kesitli bilgisayarlı tomografiler kullanılarak yapılmasından kaynaklandığı kanısındayız.
Anahtar sözcükler: Sinüzit, anatomik varyasyon, bilgisayarlı tomografi
Abstract
Aim. Anatomic variations of the sinonasal region are commonly seen in people. Recently, the developments in paranasal sinus surgery increased the need for detailed knowledge of the anatomy and pathology of this region. Computed tomography (CT) is a research method that shows the anatomy and pathology of the paranasal sinus at the highest level. Method. In this study, the aim was to determine the frequency of anatomical variations of sinonasal region by reviewing the coronal section CT scans of 1008 patients admitted to Cumhuriyet University, The Ear Nose and Throat Clinic between January 1999 and January 2009 retrospectively Results. The analysis of the 1008 patients' CT scans revealed that mucosal changes were present in 645 patients (64%; Group 1), the remaining 363 patients (36%, Group 2) had no mucosal changes. When all of the cases in this study were examined in terms of anatomical variations, there were no significant differences between Group 1 and group 2 regarding pterygoid process pneumatization, anterior clinoid pneumatization and septum pneumatization (p>0.05). There were significant differences between the groups regarding all anatomic variations outside of the above-mentioned cases (p<0.05). Sinusitis were present in 548 (67.7%) of 809 variation-positive cases, whereas 261 (%32.3) of 809 variation-positive cases did not have sinusitis. Conclusion. There are not definite results in the literature about the prevalence of anatomical variations of paranasal sinuses. We believe that the differences of the results of this retrospective study conducted on a large sample arise from the genetic, gender and racial differences as well as evaluation of only coronal section CT scans.
Keywords: Sinusitis, anatomic variation, computed tomography
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- 1. Dursun E. Kronik Paranazal Sinüs Hastalıklarının preoperatif değerlendirilmesi ve fonksiyonel endoskopik sinüs cerrahisinin tedavideki yeri. Uzmanlık tezi. S.B. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi K.B.B. Kliniği, 1995.
- 2. James S, Nazal kavite ve paranazal sinüs radyolojisi Bölüm Çeviri Editörü: Aygun N. Eds: Cummings CW, Haughey BH, Thomas JR, Harker LA, Robbins KT, Schuller D, Flint WP, Richardson MA. Cummings Otorinolaringoloji baş ve boyun cerrahisi. Çeviri Editörü: Koç C. birinci baskı, Güneş Tıp Kitabevi, Ankara, 2007, 1153-81.
- 3. Zeinreich SJ. Paranasal sinüs imaging. Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103:863-9.
- 4. Editör: Tekdemir İ, Cömert E, Cömert A. Paranazal sinüslerin anatomisi. Genel Editör: Koç C. Temel rinoloji. Güneş tıp kitabevi, birinci baskı. Ankara, 2009, 9- 16
- 5. Messerklinger W.On the drainage of the frontal sinüs in man. Acta Otolaryngol 1967; 673: 176-81.
- 6. Stammberger H.Endoscopic endonasal surgery-concepts in treatmenr of recurring rhinosinusitis. Part 1. Anatomic and patho physiologic considerations. Otolaryngol Head Neck Surg 1986; 94: 143-6.
- 7. Bruce W Jafek, Anne K Stark: KBB’nin Sırları Çeviri Editörü Çetin Kaleli, S: 96, Nobel Matbaacılık İstanbul, 2002, s96
- 8. Yousem DM. imaging of sinonasal inflamatory diseases. Radiology 1993; 188: 303-14.
- 9. Zinreich SJ, Abidin M, Kennedy DW. Ross-sectronal imaging of the nasal cavity and paranasal sinuses. Operative Techniques in Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 1: 94-8.
- 10. Friedman WH, Katsantenis GP, Sivore M Kay S, Computed tomography staging of the paranasal sinuses in chronic hyperplastic rhinosinusitîs. Larygoscope 1990; 100: 1161-65.
- 11. Mancusso AA, Hanafee WN. Computed Tomograpy and Magnetic Resonance Imaging of the Head and Neck: Malignant Sinuses, Fasial Trauma. Williams& Wilkins, second edition, 1995; pp 3-36.
- 12. Som PM. Ethmoid sinus diseases CT evaluation in 400 cases. Radiology 1986; 159: 591-7.
- 13. Blaugrunda SM: The nasal septum and concha bullosa. Otolaryngal Clin. North Am 1989; 22: 291-306.
- 14. Vogelzang PJ, Babbel RW, Harnsberger HR. The nose and nasal vault. Seminars in US, CT and MR 1991; 12: 592-612.
- 15. Wallace R, Salazor JE, Cowles S.The relationship between frontal sinüs drainage and asteomeatal complex disease: A CT study in 217 patients. AJNR 1990; 11: 183-6.
- 16. Duarte AF, Soler RD, Zaverezzi F. Nasal endoscopy associated with paranasal sinus computerized tomography scan in the diagnosis of chronic nasal obstructıon. Reu Bras Otorhinolaringol 2005; 71: 361-3.
- 17. Rice DH. Basix surgical techniques and variations of endoscopic sinüs surgery. Otolaryngol elin North Am 1989; 22: 713-26.
- 18. Llyod GA, Lund VJ, Scadding GK. CT of paransal sinuses and functional endoscopic surgery: a critical analysis of 100 symptomatic patients. J Larinygol Otol 1991; 105:181-5.
- 19. Bolger WE, Butzin CA, Parsons Ds, paranasal mucosal sinüs bony anathomic variations and mucosal abnormalities: CT analysis for endoscopic sinuses surgery. Laryngoscope 1991; 101: 56-64.
- 20. Dursun E, Korkmaz H, Şafak MA, Samim E, Bayız Ü, Akmansu H, Özeri C. Paranazal sinüs infeksiyonlarında ostiomeatal kompleksdeki anatomik varyasyonlar. K.B.B. ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi, 1998; 6: 147-56
- 21. Earwaker J. Anatomic Variations Sinonasal CT. Radiographics 1993; 13: 381- 415.
- 22. Kennedy DW, Zinreich SJ. The functional endoscopic approach to inflammatory sinus disease. Current perspectives and technique modifications. Am J Rhinol 1988; 2: 89-96.
- 23. Bayram M, Koç Z, Kanlıkama M ve ark. Kronik sinüzit olgularında paranazal sinüs anatomik varyasyonları ve mukozal anormalliklerin BT ile incelenmesi. Türk Radyoloji Dergisi 1993; 29: 84-90.
- 24. Davis WB: Nasal accessory sinus in man, first edition, WB Saunders Co, Philedalphia, 1914.
- 25. Başak S: Paranazal sinüs hastalıklarında burun içi anatomik farklılıkların ve ostiomeatal ünitenin rolü. Uzmanlık Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi: Sivas 1993.
- 26. Zinreich SJ, Mattox DE, Kennedy DW and Chisholm HC. Concha Bullosa: CTevaluation. Journal of computer Asistance Tomography1988; 12: 778-84.
- 27. Aykut M: Sinonazal varyasyonlar ve BT. Uzmanlık Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi: Sivas 1994.
- 28. Calhoun KH, Waggenspack GA, Simpson CB, Hokanson JA, Bailey BJ. CT evaluation of the paranasal sinuses in sympthomatic and asympthomatic populations. Otolaryngology Head and Neck Surgery 1991; 184: 480-3.
- 29. Takanıshı R. The formation of the nasal septum and the etiology of septal deformity. Acta Otolaryngol Suppl 1987; 443:1-160.
- 30. East CA, Annıs JAD. Preoperatıf CT scanning for endoscopic sinus surgery: Arational approach. Clin Otolaryngol Allied Sci 1992; 17: 60-6.
- 31. Bolger WE, Woodruff W, Parsons. DS. CT demonstration of pneumotisation of the uncinate process. Am J Neuroradiol 1990; 11: 552.
- 32. Altuntaş A. Kronik ve rekürren sinüzitli hastaların değerlendirilmesinde endoskopi ve BT’nin önemi: Uzmanlık tezi Ankara Numune Hastanesi: Ankara, 1991.
- 33. Lloyd GA. CT of the paranasal sinuses: Study of a control series in relation to endoscopic surgery. J Laryngol Otol 1990; 104: 477-81.
- 34. Kaynar AC. Osteomeatal birim ve ön etmoid bölgesindeki varyasyonların sinüzit etyolojisindeki yeri ve bunların endoskopik sinüs cerrahisi ve yüksek rezolüsyonlu kompüterize tomografi ile değerlendirilmesi. Uzmanlık tezi, Ankara SSK Hastanesi: Ankara, 1991.
- 35. Joe JK, Ho SY, Yanagisawa E. Documentation of variations in sinonasal anatomy by intraoperative nasal endoscopy. Laryngoscope 2000; 110: 229-35.
- 36. Perez-Pinas I, Sabate J, Carmona A, Catalina-Herrera CJ, Jimenez-Castellanos J. Anatomical variations in the human paranasal sinus region studied by CT. J Anat 2000; 197: 221-7.
Evaluation of the anatomical variation of the paranasal sinus with the coronal plan computirize tomography
Öz
Giriş
Sinonazal bölge insanda anatomik varyasyonların sık görüldüğü bölgelerden birisidir. Son yıllarda, paranazal sinüs cerrahisindeki gelişmeler, bu bölge anatomisinin ve mevcut patolojilerin ayrıntılı bir şekilde incelenmesine duyulan gereksinimi de artırmıştır. Bilgisayarlı tomografi paranazal sinüslerin anatomisi ve patolojisini en yüksek düzeyde gösteren inceleme yöntemidir.
Metod
Bu çalışmada sinonazal şikayetlerle Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Kulak Burun Boğaz kliniğine Ocak 1999-Ocak 2009 tarihleri arasında başvuran 1008 olgunun koronal kesit bilgisayarlı tomografileri retrospektif olarak incelenerek anatomik varyasyonların görülme sıklığının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Bulgular
Çalışmaya katılan 1008 olgunun bilgisayarlı tomografileri incelendiğinde 645 (% 64) olguda mukozal değişiklik tespit edilirken (Grup 1), 363 (% 36) olguda herhangi bir mukozal değişiklik tespit edilmedi (Grup 2). Çalışmadaki olguların tümü anatomik varyasyonlar açısından değerlendirildiğinde grup 1 ve grup 2’deki olgular arasında; pterigoid proçes pnömotizasyonu, anterior klinoid pnömotizasyonu ve septum pnömotizasyonu açısından istatistiksel olarak bir fark bulunmazken (p>0.05), bunların dışında kalan anatomik varyasyonlar açısından ise iki grup arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık tespit edildi (p<0.05). Varyasyon pozitif olan 809 olgunun 548’inde (%67,7) sinüzit tespit edilirken; 261(%32,3) olguda ise sinüzit tespit edilemedi.
Sonuç
Paranazal sinüslerde görülen anatomik varyasyonların prevelansı hakkında literatürde kesin sonuçlar bulunmamaktadır. Geniş bir seri üzerinde yapılmış olan bu retrospektif çalışmada elde edilen sonuçlardaki farklılıkların genetik, cinsiyet ve ırksal farklılıkların yanı sıra değerlendirmemizin sadece koronal kesitli bilgisayarlı tomografiler kullanılarak yapılmasından kaynaklandığı kanısındayız.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- 1. Dursun E. Kronik Paranazal Sinüs Hastalıklarının preoperatif değerlendirilmesi ve fonksiyonel endoskopik sinüs cerrahisinin tedavideki yeri. Uzmanlık tezi. S.B. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi K.B.B. Kliniği, 1995.
- 2. James S, Nazal kavite ve paranazal sinüs radyolojisi Bölüm Çeviri Editörü: Aygun N. Eds: Cummings CW, Haughey BH, Thomas JR, Harker LA, Robbins KT, Schuller D, Flint WP, Richardson MA. Cummings Otorinolaringoloji baş ve boyun cerrahisi. Çeviri Editörü: Koç C. birinci baskı, Güneş Tıp Kitabevi, Ankara, 2007, 1153-81.
- 3. Zeinreich SJ. Paranasal sinüs imaging. Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103:863-9.
- 4. Editör: Tekdemir İ, Cömert E, Cömert A. Paranazal sinüslerin anatomisi. Genel Editör: Koç C. Temel rinoloji. Güneş tıp kitabevi, birinci baskı. Ankara, 2009, 9- 16
- 5. Messerklinger W.On the drainage of the frontal sinüs in man. Acta Otolaryngol 1967; 673: 176-81.
- 6. Stammberger H.Endoscopic endonasal surgery-concepts in treatmenr of recurring rhinosinusitis. Part 1. Anatomic and patho physiologic considerations. Otolaryngol Head Neck Surg 1986; 94: 143-6.
- 7. Bruce W Jafek, Anne K Stark: KBB’nin Sırları Çeviri Editörü Çetin Kaleli, S: 96, Nobel Matbaacılık İstanbul, 2002, s96
- 8. Yousem DM. imaging of sinonasal inflamatory diseases. Radiology 1993; 188: 303-14.
- 9. Zinreich SJ, Abidin M, Kennedy DW. Ross-sectronal imaging of the nasal cavity and paranasal sinuses. Operative Techniques in Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 1: 94-8.
- 10. Friedman WH, Katsantenis GP, Sivore M Kay S, Computed tomography staging of the paranasal sinuses in chronic hyperplastic rhinosinusitîs. Larygoscope 1990; 100: 1161-65.
- 11. Mancusso AA, Hanafee WN. Computed Tomograpy and Magnetic Resonance Imaging of the Head and Neck: Malignant Sinuses, Fasial Trauma. Williams& Wilkins, second edition, 1995; pp 3-36.
- 12. Som PM. Ethmoid sinus diseases CT evaluation in 400 cases. Radiology 1986; 159: 591-7.
- 13. Blaugrunda SM: The nasal septum and concha bullosa. Otolaryngal Clin. North Am 1989; 22: 291-306.
- 14. Vogelzang PJ, Babbel RW, Harnsberger HR. The nose and nasal vault. Seminars in US, CT and MR 1991; 12: 592-612.
- 15. Wallace R, Salazor JE, Cowles S.The relationship between frontal sinüs drainage and asteomeatal complex disease: A CT study in 217 patients. AJNR 1990; 11: 183-6.
- 16. Duarte AF, Soler RD, Zaverezzi F. Nasal endoscopy associated with paranasal sinus computerized tomography scan in the diagnosis of chronic nasal obstructıon. Reu Bras Otorhinolaringol 2005; 71: 361-3.
- 17. Rice DH. Basix surgical techniques and variations of endoscopic sinüs surgery. Otolaryngol elin North Am 1989; 22: 713-26.
- 18. Llyod GA, Lund VJ, Scadding GK. CT of paransal sinuses and functional endoscopic surgery: a critical analysis of 100 symptomatic patients. J Larinygol Otol 1991; 105:181-5.
- 19. Bolger WE, Butzin CA, Parsons Ds, paranasal mucosal sinüs bony anathomic variations and mucosal abnormalities: CT analysis for endoscopic sinuses surgery. Laryngoscope 1991; 101: 56-64.
- 20. Dursun E, Korkmaz H, Şafak MA, Samim E, Bayız Ü, Akmansu H, Özeri C. Paranazal sinüs infeksiyonlarında ostiomeatal kompleksdeki anatomik varyasyonlar. K.B.B. ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi, 1998; 6: 147-56
- 21. Earwaker J. Anatomic Variations Sinonasal CT. Radiographics 1993; 13: 381- 415.
- 22. Kennedy DW, Zinreich SJ. The functional endoscopic approach to inflammatory sinus disease. Current perspectives and technique modifications. Am J Rhinol 1988; 2: 89-96.
- 23. Bayram M, Koç Z, Kanlıkama M ve ark. Kronik sinüzit olgularında paranazal sinüs anatomik varyasyonları ve mukozal anormalliklerin BT ile incelenmesi. Türk Radyoloji Dergisi 1993; 29: 84-90.
- 24. Davis WB: Nasal accessory sinus in man, first edition, WB Saunders Co, Philedalphia, 1914.
- 25. Başak S: Paranazal sinüs hastalıklarında burun içi anatomik farklılıkların ve ostiomeatal ünitenin rolü. Uzmanlık Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi: Sivas 1993.
- 26. Zinreich SJ, Mattox DE, Kennedy DW and Chisholm HC. Concha Bullosa: CTevaluation. Journal of computer Asistance Tomography1988; 12: 778-84.
- 27. Aykut M: Sinonazal varyasyonlar ve BT. Uzmanlık Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi: Sivas 1994.
- 28. Calhoun KH, Waggenspack GA, Simpson CB, Hokanson JA, Bailey BJ. CT evaluation of the paranasal sinuses in sympthomatic and asympthomatic populations. Otolaryngology Head and Neck Surgery 1991; 184: 480-3.
- 29. Takanıshı R. The formation of the nasal septum and the etiology of septal deformity. Acta Otolaryngol Suppl 1987; 443:1-160.
- 30. East CA, Annıs JAD. Preoperatıf CT scanning for endoscopic sinus surgery: Arational approach. Clin Otolaryngol Allied Sci 1992; 17: 60-6.
- 31. Bolger WE, Woodruff W, Parsons. DS. CT demonstration of pneumotisation of the uncinate process. Am J Neuroradiol 1990; 11: 552.
- 32. Altuntaş A. Kronik ve rekürren sinüzitli hastaların değerlendirilmesinde endoskopi ve BT’nin önemi: Uzmanlık tezi Ankara Numune Hastanesi: Ankara, 1991.
- 33. Lloyd GA. CT of the paranasal sinuses: Study of a control series in relation to endoscopic surgery. J Laryngol Otol 1990; 104: 477-81.
- 34. Kaynar AC. Osteomeatal birim ve ön etmoid bölgesindeki varyasyonların sinüzit etyolojisindeki yeri ve bunların endoskopik sinüs cerrahisi ve yüksek rezolüsyonlu kompüterize tomografi ile değerlendirilmesi. Uzmanlık tezi, Ankara SSK Hastanesi: Ankara, 1991.
- 35. Joe JK, Ho SY, Yanagisawa E. Documentation of variations in sinonasal anatomy by intraoperative nasal endoscopy. Laryngoscope 2000; 110: 229-35.
- 36. Perez-Pinas I, Sabate J, Carmona A, Catalina-Herrera CJ, Jimenez-Castellanos J. Anatomical variations in the human paranasal sinus region studied by CT. J Anat 2000; 197: 221-7.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Bölüm | Cerrahi Tıp Bilimleri Araştırma Yazıları |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Mart 2011 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2011Cilt: 33 Sayı: 1 |