Yoğun bakımda yapılacak bir şeyi kalmayan kanserli terminal dönem hastalara insanca bakım önerisi

Halil Uzuncu; Hüsniye Buyruk; Ezgi Alnak; Gülay Yıldırım

Yoğun bakımda yapılacak bir şeyi kalmayan kanserli terminal dönem hastalara insanca bakım önerisi

Yıl 2013, Cilt: 35 Sayı: 1, 143 - 151, 22.03.2013

Halil Uzuncu Hüsniye Buyruk Ezgi Alnak Gülay Yıldırım

Öz

Özet

Yoğun bakım ünitelerimizde ekip ve ekipman sorunlarının sıkça yaşanması nedeni ile hekimler sağlık kaynaklarının dağıtımıyla ilgili birçok etik problemle karşılaşmaktadır. Bir yandan da terminal dönem hastalarına tedavi ve bakımın multidisipliner ekip anlayışı ile verilebileceği, hasta bu bakımı alırken, yakınları ile beraber olabileceği ortamların yaratılmasının hem hasta hem de yakınları açısından yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda makalemizde kanserli terminal dönem hastalarının yoğun bakım sürecini yaşadıktan sonra yapılacak bir şeyin kalmadığı noktasında, insan onuruna yakışır şekilde bakım ve tedavisinin devam edebilmesi ve bu süreci yaşayan hasta ve yakınlarının gereksinimlerinin karşılanabileceği hospislerin Türkiye’de kurulmasının önemi vurgulanmıştır.

Anahtar sözcükler: Hospis, terminal dönem, yoğun bakım

Abstract

Physicians face many ethical problems on the distribution of health resources due to team and equipment problems frequently seen in intensive care units. On the other hand, it is considered that treatment and care can be provided for terminal patients with the multidisciplinary team approach, and that creating environments where patients stay together with the relatives while receiving this care would be useful both for patients and for their relatives. In this context, it is stressed that establishing hospices in Turkey where terminal cancer patients who have completed the intensive care process and for whom nothing else can be done continue to receive their treatment and the patients’ and their relatives’ needs are met in a manner worthy of human dignity.

Keywords: Hospice, terminal period, intensive care

Anahtar Kelimeler

Hospice, terminal period, intensive care

Kaynakça

Genelge 2008/5 Yoğun bakım ünitelerinin standartları: http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-38222/h/yogunbakimgenelgesi200853.doc Erişim tarihi: 18.02.2013. http://www.gemlikdh.gov.tr/userfiles/file/HKS%20Talimatlar/T%20121%20Yo% C4%9Fun%20Bak%C4%B1m%20%C3%9Cnitesi%20Hasta%20Kabul%20%20Yat%C4%B1%C5%9F%20%20%C3%87%C4%B1k%C4%B1%C5%9F%20Kriterleri%20Talimat%C4%B1 %20Rev02.pdf Erişim tarihi: 18.02.2013.
Şahin Gezer D. Yoğun bakım hemşirelerinin yaşadıkları etik sorunlar konusunda Adana ölçeğinde bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Erişim: library.cu.edu.tr/tezler/7850.pdf. Erişim tarihi: 18.02.2013.
Öner Erkekeol F, Numanoğlu N, Ural Gürkan O, Kaya A. Yoğun bakıma ilişkin etik konular. J Toraks 2002; 3: 307-16.
World Health Statistics 2009. Health workforce, infrastructure, essential medicines: http://www.who.int/whosis/whostat/EN_WHS09_Table6.pdf. Erişim tarihi: 18.03.2013.
Faber-Langendoen K, Lanken PN. Dying patients in the intensive care unit: forgoing treatment, maintaining care. Annals of Internal Medicine 2000; 133: 886-9
Mobley MJ, Rady MY, Verheijde JL, Patel B, Larson JS. The relationship between moral distress and perception of futile care in the critical care unit. Intensive Crit Care Nurs 2007; 23: 256-63.
Türk Tabipler Birliği. Yaşamın sonuna ilişkin etik bildirge. Türk Tabipler Birliği Etik Bildirgeleri. Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları, 2010: 27-30. http://www.ttb.org.tr. Erişim tarihi: 18.02.2013.
Cosgrove JF, Nesbitt ID, Bartley C. Futility and the critically ill adult patient: A framework. Current Anaesthesia & Critical Care 2006; 17: 255-62.
Gampel E. Does Professıonal autonomy protect medical futility judgments? Bioethics 2006; 20: 92-104.
Edisan Z, Kadıoğlu F. Ekonomik ölüm: Etik açıdan eleştirel bir yaklaşım. . 21. Yüzyıl başında yaşama destek tedavileri ve etik hukuksal yönler 2. uluslar arası tıp etiği ve hukuku kongresi kitabı. Ed: Demirhan Erdemir A, Erer S, öncel Ö. Nobel yayıncılık Ankara, 2009; s: 445-51.
Bahar A. Ölüm sürecinde olan hasta: Terminal bakım ve hospis. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2: 1-12.
Aksoy Ş, Çevik E, Edisan Z. Yaşamın sonunda verilen kararlara ilişkin bir etik çalışma. T Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Derg 2002; 10: 263-8.
Algıer L. Çocuklarda palyatif bakım. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2005; 58: 132-5.
Sert G. Hasta hakları-Uluslararası bildirgeler ve tıp etiği çerçevesinde. Babil Yayınları. İstanbul 2004; s: 320.
T.C. Sağlık bakanlığı. Hasta Hakları Yönetmeliği. Resmi Gazete, 01.08.1998; Sayı: 23420.
Namal A. Klinik Rutininde eksik bir boyut: Ölmekte olan hastaya yoldaşlık. 21. Yüzyıl başında yaşama destek tedavileri ve etik hukuksal yönler 2. uluslar arası tıp etiği ve hukuku kongresi kitabı. Ed: Demirhan Erdemir A, Erer S, öncel Ö. Nobel yayıncılık Ankara, 2009; ss: 37.
Başar Z. Tarihte ve tıp tarihinde yemin. Atatürk Üniversitesi yayınları No: 218. Sevinç matbaası 1973; s: 77-83.
Örnek Büken N. Yaşamın son döneminde hekim-hasta ilişkisi ve etik karar verme süreci. 21. Yüzyıl başında yaşama destek tedavileri ve etik hukuksal yönler 2. uluslar arası tıp etiği ve hukuku kongresi kitabı. Ed: Demirhan Erdemir A, Erer S, öncel Ö. Nobel yayıncılık Ankara, 2009; s: 60.
Kökcü AT. Palyatif bakım, Hospisler ve Türkiye’deki durumun değerlendirilmesi. 21. Yüzyıl başında yaşama destek tedavileri ve etik hukuksal yönler 2. uluslar arası tıp etiği ve hukuku kongresi kitabı. Ed: Demirhan Erdemir A, Erer S, öncel Ö. Nobel yayıncılık Ankara, 2009; s: 437-8 .
Babaoğlu E, Öz F. Terminal dönem kanser hastasına bakım veren eşlerin duygusal ve sosyal sorunları arasındaki ilişki. Hemşirelik Araştırma Geliştirme Dergisi 2003; 2: 24-33.
Shyu YI. Patterns of caregiving when family caregivers face competing needs. J Adv Nurs 2000; 31: 35-43.
Cimete G, Kuğuoğlu S. Çocuklarını kanser nedeniyle kaybeden ailelerin, kayıp öncesi ve sonrası yaşadıkları keder süreci. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 34Flaskerud JH, Carter PA, Lee P. Distressing emotions in female caregivers of people with AIDS, age-related dementias, and advanced-stage cancers. Perspect Psychiatr Care 2000; 36: 121-30.
Oğuz NY, Miles SH, Buken N, Civaner M. End-of-Life Care in Turkey. Camb Q Healthc Ethics 2003; 12: 279-84.
Şahin N, Atıcı E, Ülker H. Terminal dönemde bakım: Kanser hastaları ve yakınlarının görüşleri üzerine bir çalışma. 21. Yüzyıl başında yaşama destek tedavileri ve etik hukuksal yönler 2. uluslar arası tıp etiği ve hukuku kongresi kitabı. Ed: Demirhan Erdemir A, Erer S, öncel Ö. Nobel yayıncılık Ankara, 2009; s: 415-26.
Işıkhan V. Terminal dönemdeki kanser hastalarının Ölüm yeri tercihleri. Türk Onkoloji Dergisi 2008; 23: 34-44.
Lamba S, Quest TE. Hospice care and the emergency department: Rules, regulations, and referrals. Ann Emerg Med 2011; 57: 282-90.
Federal Register / Vol. 73, No. 109 / Thursday, June 5, 2008 / Rules and Regulations http://edocket.access.gpo.gov/2008/pdf/08-1305.pdf Erişim tarihi: 02013.
Namal A.Ölümü yaşayabilmek için bir seçenek: hospisler. Ed. Pelin Şahinoğlu S, Arda B, Özçelikay G, Özgür A, Şenler FÇ. III. Tıbbi Etik Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Biyoetik Derneği Yayınları; 1998; s: 137-43.
Türk Tabipler Birliği. Etik bildirgeler çalıştayı sonuç raporları. Türk Tabipleri Birliği yayınları. Ankara 2008; ss: 33.
Lawson AD. Futility. Current Anaesthesia&Critical Care 2004; 15: 219-3.
Namal A. Terminal dönem hastalarına yaklaşıma eleştirel bir bakış ışığında hospis düşüncesi. Demirhan AE, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H. Klinik Etik. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 200; s: 595-616. European Association for Palliative Care. Country by country reports. http://www.eapc-taskforce-development.eu/country.php# Erişim tarihi: 18 Şubat 20 Elbol Z, Özkul Z. Hospis ve palyatif bakıma dair Mart 2005 Kore bildirgesi. Derleyen Centel N. Hukuk ve etik boyutuyla ötanazi. İstanbul: Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Disiplinlerarası Hukuk Çalışmaları Serisi No.1; 2011; s: 389-97.